Hebben we in Vlaanderen of België een Macron? Is er iemand die de komende twee jaar in de aanloop van de verkiezingen opstaat en het politieke landschap zoals het vandaag bestaat op zijn kop zet? De vraag stellen is ze voor een stuk beantwoorden. Jazeker. Dat kan. En de kans bestaat dat het ook zal gebeuren.

Kiezers over de hele wereld staan immers klaar om voor nieuwe bewegingen te kiezen die het anders aanpakken dan de gevestigde partijen. Want als er iets is dat Trump, de Brexit en Macron gemeen hebben, is het wel dat ze de misschien wat belegen consensus uitdagen waarmee de politieke wereld zichzelf in stand houdt. Het waren trouwens de mannen en vrouwen aan de macht die tot enkele maanden voor verkiezingsdag beweerden dat geen van de drie een kans maakten. De grofgebekte zakenman als president, het land dat Europa verlaat of de nieuweling die de Vijfde Republiek aanstuurt: ze hielden het voor onmogelijk. En kijk nu.

De mondige man in de dorpsstraat ervaart de pijnlijke spagaat tussen zijn leefwereld en de cocon die de wetstraat lijkt te zijn. En vertaalt deze in zijn hang naar cultuurverandering. De kiezer wil niet enkel een nieuw gezicht. Hij verwacht dat er leiders opstaan die niet tot het establishment behoren. En die de manier waarop er aan politiek gedaan wordt, zichtbaar veranderen. Wie dat niet aantoonbaar genoeg doet, kan genadeloos afgestraft worden. Enkel op plekken zonder vernieuwende uitdager, krijgt de leider van gisteren nog even respijt. Zoals in Nederland enkele weken geleden het geval was.

De vaststelling op zich zadelt de politieke bewegingen en bij uitbreiding ook het ‘klassieke’ middenveld met een angstbeeld op. Want welke koers moet je varen als je vergroeid bent met een cultuur die niet meer bij morgen hoort? Er zijn enkele belangrijke tendensen die de verandering in onze samenleving tekenen en die bij een verandering van een oude organisatiecultuur kunnen helpen.

Stop met het vakjesdenken
Dat klinkt misschien moeilijk voor een politieke partij of de media die er rond draaien. Want ‘framing’ vergemakkelijkt het debat. Wie je in een bepaald vakje kan steken, kan duidelijker stelling nemen tegen iemand die in een ander hokje zit. Waardoor je in een strijdcultuur terecht komt waar ieder de ander wil overtuigen van zijn groot gelijk. Maar die heeft geen nut meer en zal ook almaar minder stemmen opleveren. Mensen zijn die strijd beu. Ze begrijpen intuïtief dat het hokjesdenken geen soelaas meer biedt. We hebben eeuwenlang ‘vakjes’ nodig gehad om een wereld te creëren die we nu enkel maar kunnen begrijpen als we ze overstijgen. Wie uit zijn vakje stapt, debatten stopt en gesprekken start, zal geloofwaardigheid winnen.

Ga uit van jezelf, niet van wat een ander doet
In tijden van disruptie en transformatie is de verleiding bijzonder groot om je te verliezen in de vele nieuwe impulsen die de wereld elke dag opnieuw op je afvuurt. Maar wie daarin meegaat, put zich slechts uit in de schermutselingen aan de oppervlakte van de dag. Je fileert met argusogen de wereld om je heen om zo goed mogelijk te kunnen reageren en anticiperen. Maar je vergeet daarbij simpelweg naar jezelf te kijken. We leven in feite in de tijd van de ‘identiteit’. Waarin je mensen aantrekt als je de moed en de durf hebt om je eigen verhaal consequent scherp te stellen. Voor partijen en bewegingen met een rijk verleden impliceert dit dat ze moedig en zelfbewust naar hun roots en trauma’s moeten durven kijken. Om van daaruit een sterk, duidelijk en actueel verhaal op te bouwen.

Creëer een consequente en kwetsbare interne cultuur
In de informatie-overload, zien we nooit ‘de waarheid’ maar slechts flarden ervan. Simpelweg omdat elk persoonlijk perspectief er een ander licht op werpt. Het maakt dat mensen meer kijken naar hoe je iets doet, dan wat je precies zegt. In de overdaad aan woorden, krijgt het buikgevoel meer macht en geraken de intuïtieve ‘bullshitbarometers’ bij beter afgesteld.
Net daarom is een consequente eigen cultuur bijzonder belangrijk. Niet om als vanouds mensen binnen de eigen gelederen in de pas te doen lopen of de mond te snoeren. Wel om in de eigen bewegings- of partijcontext op een steeds bewustere en kwetsbare manier met elkaar om te gaan. Hoe kan je een samenleving waardevol aansturen als je in je eigen achterban een machtsspel wordt gespeeld? Hoe kunnen lokale mandatarissen en vrijwilligers authentiek de handen in elkaar slaan als ze aanvoelen dat de boegbeelden van hun beweging daar onderling moeite mee hebben? Een cultuur die consequent en zonder compromissen waakt over échte gemeenschapsvorming, ook binnen de eigen gelederen, zal uitstraling creëren.

Het is niet de bedoeling om de Macrons van deze wereld hiermee uit de wereld te weren. Laat maar nieuwe bewegingen opstaan. Laat ons maar nieuwe leiders begroeten, die het anders willen doen. Die de gevestigde waarden sereen en goed gemeend uitdagen.

Maar het zou flauw zijn om alleen daarop te rekenen. En de bestaande structuren simpelweg bij het grof vuil te zetten. Het loont om de vele knappe, krachtige en waardevolle politieke bewegingen die dit land rijk is doorheen een transitie te helpen zonder er het slachtoffer van te moeten zijn. Zij hebben nog tot de verkiezingen van ‘18 en vooral ‘19 om zichzelf en hun leefmodus heruit te vinden, voor sommige van hen mogelijk naar overleefmodus moeten schakelen.